Koronavirüs’e ilişkin temel bilgiler

COVID-19 öncelikle solunum yollarını etkileyen bir hastalıktır. Ayrıca soğukalgınlığı belirtilerine benzer semptomlar da ortaya çıkabilir: Öksürük, ateş, genel kırıklık hissi ve yorgunluk. Bu nedenden ötürü hastalık nedeninin COVID-19, grip ya da soğukalgınlığı mı olduğunun tesbiti her zaman kolay değildir.

Koronavirüsler nedir ve COVID-19 ile SARS-CoV-2 ne anlama gelir?

Koronavirüsler ilk defa 1960’lı yılların başında teşhis edildi. “Koronavirüs” adı Koronavirüslerin mikroskop altında bir taç ya da çelengi anımsatan görüntüsünden yola çıkarak (Latince corona= taç) verilmiştir. Yeni tip Koronavirüs’e yeni tip denmesinin nedeni, Koronavirüsler ailesinin ilk defa Aralık 2019 tarihinde teşhis edilen yeni bir virüsü olmasıdır. Geçici olarak 2019-nCoV adı verilen bu Virüs, 11 Şubat 2020 tarihi itibariyle SARS-CoV-2 adını taşımaktadır. SARS kısaltması “Ağır Akut Solunum Yolu Sendromu” anlamına gelir. SARS-CoV-2’nin neden olduğu hastalığa ise COVID-19 (Corona Virus Diease 2019) denir.

Virüs nasıl bulaştırılır? 

Virüsün ana bulaşma yolu damlacık enfeksiyonudur. Enfekte olan bir kişi eğer öksürür, hapşırır ya da konuşursa virüslü damlacıklar saçar. Bunlar 1,5 metre kadar bir alana yayılarak yüzeylere konar. Yakın çevrede başka insanların da bulunması halinde damlacıklar bunların ağzı, burnu ve icabında gözlerine değerek enfekte olmasına yol açarlar. Kişi enfekte olan bir kişiye ne kadar yakın durursa kendisine geçecek enfeksiyonlu damlacık sayısı da bir o kadar yüksek olur. Asgari 1,5 metre olan bir mesafe itibariyle enfeksiyon olasılığı çarpıcı derecede azalır.

Koronavirüs, aerosoller üzerinden de bulaşabilir. Aerosoller 5 mikrometreden küçük ve havada asılı kalan damlacık çekirdekleridir. Konuşma, özellikle de yüksek sesle kahkaha atma ya da şarkı söyleme hallerinde saçılabilen bu damlacık çekirdekleri havada uzunca bir süre asılı kalabilirler. Bu nedenden ötürü birden fazla kişinin bulunduğu kapalı yerlerde düzenli aralıklarla havalandırma yapmak gereklidir. Gündelik bir maskenin takılması ayrıca koruma sunabilir. 

Smear enfeksiyonu şeklinde ağız ya da burun mukozası ve de gözdeki zar tabakası ile temas eden eller üzerinden bulaşma da prensip olarak ihtimal dışı değildir. Özellikle de enfekte olan kişilerin yakın çevresinde bulunan yüzeyler yolu ile bulaşmanın gerçekleşmesi aynı şekilde ihtimal dışı değildir. SARS-CoV-2 Koronavirüsleri hastaların dışkı numunelerinde de görülmüştür. Fakat SARS-CoV-2’nin dışkı yolu ile de yayılıp yayılmadığı ise kesinlik kazanmamıştır.    

Semptomlar nasıl anlaşılır ve şüphe durumunda ne yapılmalıdır?

COVID-19 hastalığı farklı semptomlara neden olabilir. En sık karşılaşılan hastalık belirtileri kuru öksürük ve ateştir. Nefes darlığı, nezle, kas ve eklem ağrıları, boğaz ve baş ağrıları da mümkündür. Mide bulantısı, karın ağrısı, ishal, konjonktivit (kırmızı göz hastalığı), lenf bezlerinin şişmesi ve bilinç bozukluğu (somnolans) ise daha az görülen belirtilerdir. Bir çok vakada koku ve tat alma duyusunun geçici olarak etkilendiği görülmüştür. Çok ağır nükseden hastalık seyirlerinde akciğer iltihabı gelişen hastaların hastanede yoğun bakıma alınması gerekli olur. Nitekim semptomlar ve bunların ağırlık derecesi hastadan hastaya değişmektedir. 

Soğukalgınlığı ya da diğer tipik COVID-19-semptomları olan ya da SARS-COV-2 test sonucu pozitif olan bir kişi ile teması olanlar 116 117 numaralı telefon hattından aile hekimlerini aramalıdırlar.                                                                                                                                             Enfekte olanların bu durumda kendilerini en azından on gün evde izole etmeleri ve mümkün olduğu kadar başka kimse ile temasta olmamaları gerekir. İzolasyon durumunun ne zaman sona erdireleceğine yetkili sağlık dairesi karar verir. 

Robert-Koch-Enstitüsü internet sayfasında (Almanca, İngilizce ve Fransızca dillerinde olmak üzere) hastalık semptomları görüldüğünde ne yapılması gerektiğini açıklayan yönlendirici bilgiler sunuyor (Orientierungshilfe für Bürgerinnen und Bürger ).

Hastalık süreci nasıl geçer?

Vakaların çoğu genellikle hafif ama bazıları da ağır hatta kritik bir tablo sergiler. Bu ağır durumlarda yeni tip Koronavirüs enfeksiyonu sadece solunum yollarını değil, diğer organ sistemlerini de etkiler.

Şimdiye kadar görülen komplikasyonlar ve bağlantılı hastalıklar solunum yolları enfeksiyonları ve akciğer iltihaplanmasının yanısıra sinir sistemi, cilt ya da kalp-damar dolaşım sistemi hastalıkları olmuştur. Münferit durumlarda muhtemeleen COVID-19 ile bağlantılı olarak beyin ya da beyin zarı iltihapları da görülmüştür. Mide-bağırsak şikayetleri ya da böbrek rahatsızlıkları da görülen bağlantılı hastalıklar arasındadır. Bağlantılı hastalıklar ve komplikasyonlarla ilgili daha çok bilgi için: Website der Bundeszentrale für gesundheitliche Aufklärung (BZgA) veya Robert Koch-Institut.

Uzun vadede hangi etkilerin görüleceği ve hangi kalıcı rahatsızlıkların olabileceği yeni tip bir hastalık tablosu ile karşı karşıya olduğumuz için henüz kesin bir şekilde ifade edilemiyor.

Özellikle tehlike altında olan gruplar kimlerdir?

Prensip olarak bağışıklık gücü zayıflamış olan her insan yüksek risk altındadır. Özellikle daha yaşlı olan insanlar bağışıklık sistemlerinin daha yavaş çalışmasından ötürü bir enfeksiyon sonucunda daha ağır bir hastalık tablosu sergileyebiliyorlar. Ağır hastalanma riski 60 yaş itibariyle her yaş ile birlikte artıyor. Ağır bir hastalık tablosu olasılığını yükselten diğer risk faktörleri solunum yollarının ya da akciğerlerin kronik hastalıkları (COPD ya da astım gibi), kalp hastalıkları, yüksek tansiyon, kanser hastalıkları, diyabetes mellitus (şeker hastalığı) ya da bağışıklık gücünü zayıflatan (kortizon gibi) ilaçların alınıyor olmasıdır. 

Eğer ağır bir hastalık tablosu doğrultusunda yüksek risk taşıyan kişilerdenseniz geçerli davranış kurallarına özellikle dikkat ediniz (mesafe, temizlik ve maske üçlüsü için Almanca kısaltma olarak geliştirilen AHA-formülü!). Bağışıklık sisteminizi güçlendirmek için dengeli ve sağlıklı beslenmeye dikkat ederek de kendinizi ayrıca koruyabilirsiniz. Düzenli aralıklarla hareket etmek de bağışıklık gücünüzü iyileştirir.  

Şimdiye kadar, hamilelikte ağır bir hastalık seyri riskinin artacağına yönelik herhangi bir bulgu yoktur. Hastalığın ana rahminde bulaşması ise ihtimal dışı değildir. 

AHA yolu ile korunmak!

Yeni tip Koronavirüs’ün yayılmasını kontrol altına almaya herkes katkıda bulunabilir. Bunlardan biri AHA formülüdür: Mesafe bırakmak (en azından 1,5 metre), hijyen kurallarına uymak (doğru bir şekilde öksürmek, hapşırmak ve el yıkamak), gündelik maske kullanımı (yakın mesafe sözkonusu olduğunda). Bu kavramların Almanca baş harflerinden oluşan bu formüle Aplikasyon kavramı (Korona Uyarı Uygulaması enfeksiyon zincirlerini kırmamızı destekliyor) ve Almanca havalandırma kelimesinin baş harflerini de ekliyoruz: A ve L. Bu davranış kurallarına uyarak hem kendimizi hem diğer insanları koruyoruz.